Det er mykje ein skal lære seg som bymenneske i Sogn og Fjordane - beint fram for å halde seg i live. Eitt er å lære seg å leve med gylla kvar sommar. Eit anna er å køyre bil - på vegar som mest må vere meint som ein vondsinna spøk. 

Eg trudde før eg flytta til fylket at eg kunne køyre bil. Det var i mitt tidlegare liv - før eg vart bilist i eit trafikalt u-land. For du veit ikkje kva det vil sei å køyre bil før du prøver deg på vegane i Sogn og Fjordane. Det er eit mirakel at folk i det heile har overlevd her oppe med slike vegar - og beint ut uforståeleg at dei har funne seg i det. 

Eg har sagt det før og eg seier det igjen; den fremste eigenskapen til Sogningen er smålåtenskapen. Ingen andre ville funne seg i ein slik vegstandard. 

Hadde Bergensarar blitt presentert for det vegnettet Ytre - Sogningen må leve med hadde dei trudd det var ein spøk. Når det så hadde gått opp for dei at det var ramme alvor ville nok underlippa bivra litt, før dei hadde kome til seg sjølve – og blitt olme. Og då hadde dei slutta å betale skatt. I alle høve til dei hadde råd å avsjå nokre kroner til fellesskapen. Men først måtte dei sjølvsagt syte for sitt eige og spesielt dette problemet med vegnettet, det måtte jo alle forstå. 

Dei ville slått ut med armane - omtrent som bøndene plar gjere over dei stadige meir deprimerande ramevilkåra som kjem rekande som Sløvågstank frå hovudstaden i tide og utide, og som dei må leve med på toppen av vegstandarden - og berre peika på vegnettet rundt seg. Alle ville nikka og forstått. Ingen ville ha våga å sei eit ord. Alle ville skjønt problemet. Og vegmillionærane i storbyane ville bøygd hovudet i skam. 

Men Sogningen fer ikkje med syt i utrengsmål. Han køyrer pliktskyldig vidare – med livet som innsats, på vegar med førindustriell standard. Han trur kan hende det skal vere slik fordi det alltid har vore slik. 

Sogn og Fjordane er stemoderleg behandla av storsamfunnet kva gjeld samferdslemidlar. Og dette er ein godt bevart løyndom. Eg ante ikkje kor ille det sto til med mine medborgarar i nabofylket, før eg sette meg bak rattet og med pikk og pakk og reiste til Sogn for å byrje i ny jobb. 

Eg trur aldri eg har bremsa så hardt i heile mitt liv som eg har gjort i Sogn og Fjordane. Eg er temmeleg sikker på at eg ved eitt høve bremsa laus ei bremseskive på veg til Eivindvik. For første turen inn hit var ein serie nær-døden-opplevelsar som eg hittil har klart å fortrenge, men som eg no kjennar kjem sigande frem att og som eg truleg må jobbe litt med ein periode. 

Eg vart som innflyttar like fortørna over vegtilhøva i Sogn og Fjordane som eg tenkjer misjonærane vert når dei kjem til afrikanske landsbyar med manglande helsestell, mangelsjukdomar, fråver av skuler og elendig vegstandard. Og eg var rysta over at vi i Hordaland ikkje har høyrt noko om dette før. 

Som tilstanden er mange stader i Sogn og Fjordane ferdast innbyggarane med livet som innsats mellom jobb, heim og skyttarlag. Midt i landleg idyll - i sjølvaste trivselsfylket - lever innbyggar og innflyttarar kvar dag i livsfare på grunn av dei rådande trafikale tilhøva. 

Og då tenkjer eg som til dagleg jobbar med reiseliv at ein kunne opna vegmuseum mange stadar for å dokumentere elendigheita. Strekninga Rutledal-Brekke kan til dømes marknadsførast som ein attraksjon for tyske bubilturistar. Desse fer med dødsforakt rundt på stadig jakt etter halsbrekkande trafikale utfordringar å grøsse over, ta bilete av og skrive heim om. På denne vegstrekninga kan ein komme og sjå korleis vegane så ut i Noreg før nokon kom på at det var fornuft i at to køyrety på veg i stor fart mot same punktet fekk plass til passere kvarandre. 

Sogn og Fjordane har ikkje vegnett. Det ein har er eit sinnrikt system av fellar i landskapet, lagt ut med det for auget å redusere antal Bergensarar i fylket. Det trur i alle fall eg som er frå byn, og som i ein alder av…la oss sei 39 har måtte lære meg å halde sida! 

Dette lærer Sogningen tidleg. Og han slepp ikkje opp gassen når han ser at det så vidt går å passere ein motgåande bil. Så vidt. Han skal ofte rekkje ei ferje og har ikkje tid til å ta omsyn til Bergensarar på sundagstur. Men denne måten å køyre på representerer noko av ein skrekkoppleving for den motgåande Bergensaren – vane som han er med ein halv meter klaring på kvar side av bilen. 

Du har sikkert sett han; midt i vegen, kvitknokane kaldsveisa til rattet, blikket stivt festa mot møtande bil og manisk messande på si siste vilje, før han knip att augo i det ein innfødd passerar - med ein hårsbreidd klaring, halvt utafor den kvite stripa og heilt utan planar om å sakke på farten. 

I byrjinga kneip eg og att augo når eg møtte bilar. Eg haldt pusten og venta på smellen. Då den aldri kom lærte eg at den kvite stripa er veiledande. Og at grøfter er til for å brukast. 
Så eg har blitt tøffare bak rattet av å bu i Sogn og Fjordane. No spottar eg ein Bergensar på halvmeteren han held til vegkanten. Og eg flirar forakteleg der eg flekkjer forbi, og frydar meg med å sjå i spegelen at han står der enno – midt i vegen, famlande med gir og pedalar. 

For eg har lært meg å køyre bil i Sogn og Fjordane. Fylket har gjort meg fryktlaus, og eg har inga tryggleiksone lenger. Går det så går det, og går det ikkje – vel, så har eg terrengbil. Her nyttar det ikkje å vere fin på det - posten skal frem. Det spelar mindre rolle at eg ikkje jobbar i posten. 

----------------------------------------------------------- 
Anne-K. Misje 
Innflyttar med fase to i terrengkøyring